انواع ساز‎ بادی چوبی و معرفی آن‌ها

ساز بادی چوبی جز قدیمی‌ترین و ابتدایی‌ترین ابزارهای ساخته‌شده توسط انسان‌ هستند و هزاران سال قدمت دارند. در این مقاله با انواع ساز بادی چوبی آشنا شده و آن‌ها را معرفی خواهیم کرد.

 

ساز بادی چیست و انواع آن

ابتدا نیاز است کمی با سازهای بادی آشنا شویم. هر سازی که به‌وسیله نوسان هوا تولید صدا کند را ساز بادی یا ایروفون می‌نامند و آن‌ها را به دو دسته چوبی و برنجی تقسیم می‌کنند. در قدیم دسته‌بندی بر اساس جنس سازها بوده اما امروزه معیار، نحوه تولید صدا در این سازهاست. در ابتدا می‌توانید در مقاله انواع ساز بادی کلاسیک و مدرن به‌طور کامل با سازهای بادی و دسته‌بندی آن‌ها آشنا شوید.

 

ساز بادی چوبی

از قدیم‌ترین آلات موسیقی ساخت بشر، ساز بادی چوبی است که همان‌طور که نام آن‌ها اشاره دارد، این نوع از سازها در گذشته همگی با چوب تولید می‌شدند؛ اما در قرون اخیر از مواد دیگری مانند پلاستیک و انواع فلزات نیز در ساخت آن‌ها استفاده می‌شود. امروزه در یک تقسیم‌بندی، به سازهایی که صدا را از طریق برخورد هوا با لبه دهانه یا لرزش زبانه (قمیش) ایجاد می‌کنند، ساز بادی چوبی می‌گویند.

 

انواع ساز بادی چوبی

زبانه یا قمیش یک نوار باریک از جنس نی، پلاستیک یا فلز است که برای تولید صدا از آن استفاده می‌شود. سازهای بادی چوبی را بر اساس وجود زبانه به سه دسته تقسیم می‌کنند:

• بی زبانه: در این سازها جزء متحرکی وجود ندارد و صدا از طریق ارتعاشی که هوا هنگام برخورد با لبه تیز ایجاد می‌کند، تولید می‌شود. پیکولو و فلوت از مثال‌های ساز بادی چوبی بی زبانه هستند.
• تک‌زبانه: در سازهایی مانند کلارینت، صدا از طریق ارتعاش زبانه تولید می‌شود. این سازها نیاز به قطعه دهانی (mouthpiece) دارند.
• دو زبانه: این نوع از سازها از دو تکه زبانه استفاده می‌کنند و صدا از طریق دمیدن هوا و ارتعاش این دو قمیش کنار هم ایجاد می‌شود. نمونه‌های این دسته از ساز بادی چوبی، ابوا، کرآنگله و فاگوت هستند.

 

معرفی اعضای خانواده ساز بادی چوبی

حال که سازهای بادی و انواع آن را شناختیم، باهم برخی از معروف‌ترین سازهای بادی چوبی را بررسی خواهیم کرد:

 

ساز بادی فلوت

ساز فلوت یک ساز بادی چوبی و از اولین سازهای قابل‌شناسایی بشر هستند که تاریخ آن‌ها به ۳۵ تا ۴۳ هزار سال قبل می‌رسد. این ساز در قرن ۱۷ جز مهم‌ترین سازهای ارکستر و اپرا محسوب می‌شد. طول فلوت تقریباً ۶۶ و قطر آن ۲.۵ سانتی‌متر است و معمولاً از چوب و فلز سفید (بعضاً طلا و نقره) ساخته می‌شود.

فلوت را افقی نگه می‌دارند و از کنار در آن می‌دمند. صدای فلوت از طریق ارتعاش هوای دمیده ‌شده بر لبه دهنی ساز ایجاد می‌شود و آن را آسمانی، غنی، شاعرانه و ملایم توصیف می‌کنند. همچنین به نوازندگان فلوت، فلوتیست (flutist) می‌گویند. سازهایی مشابه فلوت وجود دارند که همه در یک خانواده دسته‌بندی می‌شوند. سازهای کلاسیک فلوت، فلوت پیکولو، فلوت آلتو و فلوت باس عضو خانواده فلوت‌ها هستند و برعکس دیگر سازهای بادی چوبی، بدون زبانه (قمیش) هستند.

فاگوت

فاگوت یا باسون (Bassoon) در قرن ۱۷ و بر اساس سازهایی مانند کورتال ساخته شد. باسون سازی متشکل از دو لوله هم‌راستا است که در انتها با لوله‌ای به شکل U به هم متصل می‌شوند و ظاهر آن طوری به نظر می‌رسد که انگار یک لوله بلند را از نیمه تا کرده‌اند. Fagot دو زبانه دارد و جز سازهای باس محسوب می‌شود.

در ابتدا باسون‌های با ۳ تا ۴ کلید رایج بودند اما در اوایل قرن نوزده، سازندگان آلمانی به تعداد کلیدها افزودند و تغیرات دیگری ایجاد کردند که باعث شد ساز بادی چوبی فاگوت، راحت‌تر کوک شود و صدای آن افزایش یابد. با وجود انواع دیگری از باسون مانند باسون فرانسوی، سبک آلمانی این ساز امروزه بیشتر مورداستفاده قرار می‌گیرد. ساز کنترفاگوت یا کنترباسون از دیگر اعضای این خانواده است که بم‌ترین ساز بادی چوبی به شمار می‌آید و محدوده صدای فاگوت در قسمت بم را یک اکتاو گسترش می‌دهد.

 

کلارینت

کلارینت که در خانواده ساز بادی چوبی نسبتاً جدید محسوب می‌شود، در قرن ۱۸ توسط کریستوفر دنر ساخته شد. کلارینت از جنس چوب تولید شده و صدای آن از طریق تک‌زبانه‌ی متصل به قطعه دهانی ایجاد می‌شود. تعدادی کلید فیزیکی روی بدنه ساز وجود دارد که از آن برای تنظیم زیروبمی صدا استفاده می‌کنند. این ساز در اندازه و شکل‌های مختلفی ساخته شده است و ازآنجاکه سیستم انگشت گذاری در همه آن‌ها مشابه است، نوازندگان کلارینت که به آن‌ها کلارینیست‌ (clarinetist) گفته می‌شود، می‌توانند تمام آن‌ها را بنوازند. از دیگر سازهای خانواده کلارینت می‌توان به کلارینت‌های اکتاو، آلتو، باس و کنترباس اشاره کرد.

اُبوا

ابوا سازی به طول تقریباً ۶۵ سانتی‌متر و دارای کلیدهایی فلزی است. این ساز از چوب یا مواد مصنوعی مانند پلاستیک و رزین ساخته می‌شود. اگرچه تاریخ دقیق اختراع Oboe معلوم نیست اما گفته می‌شود در اواسط قرن ۱۷ میلادی در فرانسه ایجاد شده است. نام ابوا از کلمه فرانسوی hautbois به ‌معنای «چوبی با صدای بلند» می‌آید. ابوا شبیه یک کلارینت بزرگ به نظر می‌رسد، اما دو تفاوت در بین این سازها وجود دارد: کلارینت قطعه دهانی دارد و تک‌زبانه است، اما ابوا بدون قطعه دهانی و دو زبانه است. علاوه بر آن قسمت شیپوری ابوا از نظر ظاهری متفاوت و ضخیم‌تر است.

ابوا از سازهای دوزبانه خانواده ساز بادی چوبی است که گفته می‌شود یکی از سخت‌ترین سازها برای نواختن است؛ چراکه تولید صدا در ابوا به زمان زیادی نیاز دارد و کنترل صدا نیز برای مبتدیان دشوار است. اما ابوا برخلاف سازهایی مانند فلوت و کلارینت، کلیدهای جمع‌وجورتری دارد و بنابراین افرادی با جثه و دستان کوچک‌تر نیز مشکلی در نواختن این ساز نخواهند داشت. نکته جالب درباره ابوا این است که معمولاً نوازندگان حرفه‌ای، قمیش ساز را خودشان می‌سازند. سازهای کرآنگله، ابوا دامور و ابوا باس از هم‌خانواده‌های ابوا هستند.

همچنین بخوانید: آشنایی با سازهای بادی ایرانی و اصیل

 

کُرآنگِله

کرآنگله یا هورن انگلیسی، ساز آلتو خانواده ابوا محسوب می‌شود. این ساز حدوداً یک و نیم برابر بزرگتر از ابوا است و لوله‌ای مخروطی شکل با دو زبانه دارد و قسمت شیپوری آن نیز گلابی‌شکل است. تکنیک‌های انگشت گذاری و روش نواختن کرآنگله مشابه ابوا است.

 

سازهای بادی چوبی صدای زیبایی دارند و در ارکسترها بسیار مورداستفاده قرار می‌گیرند. شما نیز می‌توانید از قسمت محصولات سایت روشینا موزیک، سازهای موردعلاقه خود، ازجمله انواع ساز بادی را خریداری کنید. همچنین مشاورین ما برای راهنمایی در خرید و انتخاب ساز و معرفی اساتید مجرب، با شماره ۰۹۹۸۱۰۴۰۰۷۸ در خدمت شما هستند.