شاید شما نیز ویدیوهایی از نواختن کالیمبا را دیده باشید و محو نوای منحصربه‌فرد آن شده باشید. ساز کوچک اما نفیس کالیمبا، یک ساز موسیقی خارق‌العاده محسوب می‌گردد که به لطف صدای آرام و صمیمی خود، برای موسیقی‌درمانی، مدیتیشن و کاهش استرس استفاده می‌شود و شهرت آن هر روز در حال گسترش است.
اگر دوست دارید از خاستگاه و تاریخچه کالیمبا بیشتر بدانید، این مقاله روشینا موزیک را از دست ندهید.
کالیمبا چیست؟
پیش از خواندن تاریخچه ساز موسیقی کالیمبا، بیایید با این ساز بیشتر آشنا شویم. کالیمبا یک ساز سبک و قابل‌حمل از خانواده ایدیوفون‌ها (خودصداها) و جزئی از سازهای تیغه‌ای (lamellaphone) است. بدنه کالیمبا از یک جعبه یا تخته از جنس چوب تشکیل شده و روی آن تیغه‌های فلزی (lamella) با اندازه‌های مختلف وجود دارد که هر تیغه یک نُت خاص تولید می‌کند.
کالیمباهای ساده ۵ تا ۶ و کالیمباهای پیچیده‌تر ۲۱ زبانه (و حتی بیشتر) دارند. برای نواختن کالیمبا، آن را در دو دست می‌گیرند و با ناخن یا نوک انگشت شست به تیغه‌ها زخمه می‌زنند. ارتعاش این زبانه‌های فلزی، باعث تولید صدا در کالیمبا می‌شود.
برای مطالعه بیشتر، شناخت انواع کالیمبا و قسمت‌های مختلف آن خواندن مقاله آشنایی با ساز کالیمبا را پیشنهاد می‌کنیم. در مقاله چگونه کالیمبا بنوازیم نیز نحوه نواختن آن را توضیح داده‌ایم.
خاستگاه و تاریخچه کالیمبا
خاستگاه ساز کالیمبا به قاره آفریقا برمی‌گردد و طبق پژوهش‌های انجام‌شده، به نظر می‌رسد که این ساز دو بار اختراع شده است: نوع کاملاً چوبی که تیغه‌های آن نیز از جنس بامبو، خیزران و نخل است و در حدود ۳۰۰۰ سال پیش در سواحل غربی آفریقا به سمت کامرون ساخته شده است و نوع دیگر که با شروع عصر آهن، دارای تیغه‌های فلزی است، حدود ۱۳۰۰ سال قدمت دارد و در اطراف رود زامبزی خلق شده است.
این گروه از سازها بسته به اینکه در کجای آفریقا یافت می‌شدند، شکل، نوع کوک، سبک و نام‌های متفاوتی داشتند؛ در کامرون و کنگو به آن likembe و sanza یا senza می‌گویند، در اوگاندا آن را با lukeme و karimba می‌شناسند و در زیمباوه و مالاوی Mbira نام دارد.
امبیرا یکی از سازهای نمادین قوم شونا کشور زیمباوه است که به‌نوعی تبدیل به ساز ملی زیمباوه شده و در جایگاه‌های مختلفی مانند عروسی، مراسم‌های مذهبی، ارتباط با درگذشتگان، گفتن حکایت و داستان و خلسه‌های عرفانی نواخته می‌شود.
امبیراهای قوم شونا
ثبت وجود کالیمبا در ۵۰۰ سال قبل
اولین اروپایی که کالیمبا را ثبت کرده است، یک کاشف و مبلغ دینی پرتغالی به نام «پدر دوس سانتوس» بود. او که در سال ۱۵۸۶ در موزامبیک امروزی حضور داشت، یک کالیمبای ۹ تیغه‌ای فلزی که به آن «آمبیرا» می‌گفت را این‌گونه توصیف می‌کند: «نوازندگان برای نواختن ساز موسیقی، ناخن‌های انگشت شست خود را بلند می‌کردند و ساز هارمونی شیرین و ملایمی از صداهای هماهنگ تولید می‌کرد.» ازآنجاکه صدای این سازها بلند نبود، عموما در کاخ پادشان مورداستفاده قرار می‌گرفت.
این نشان می‌دهد که کالیمبا حتی از ۵۰۰ سال قبل نیز محبوب و قابل‌احترام بوده و جایگاهی شبیه عود و چنگ داشته است.
نقش هیو تریسی در معرفی کالیمبا
در دهه ۱۹۲۰ میلادی، هیو تریسیِ انگلیسی که در یک مزرعه تنباکو در زیمباوه امروزی کار می‌کرد، علاقه و اشتیاق فراوانی نسبت به موسیقی‌های کارگران بومی و سازهای آن‌ها مانند امبیرا پیدا کرد.
همین علاقه و همچنین تشویق موسیقی‌دانان برجسته‌ای مانند Gustav Holst باعث شد که او تحقیق خود در مورد موسیقی آفریقا را آغاز کند. هدف او ثبت و ضبط موسیقی و سازهای متنوع آفریقا بود.
او تلاش کرد که موسیقی آن‌ها تحت تاثیر موسیقی غربی قرار نگیرد و این میراث از بین نرود. تاسیس کتابخانه بین‌المللی موسیقی آفریقا یا ILAM در سال ۱۹۵۴ که یکی از بزرگ‌ترین مخازن تاریخ موسیقی آفریقاست نیز به دست تریسی انجام شد.
تنوع سازها در کتابخانه بین‌المللی موسیقی آفریقا
همچنین بخوانید: راهنمای خرید کالیمبا و معرفی بهترین برند‌های آن
اختراع کالیمبای هیو تریسی
هیو تریسی گرچه تحصیلات آکادمیک در حوزه موسیقی نداشت، اما یک Ethnomusicologist (متخصص شناخت موسیقی ملل مختلف) بود. او در اوایل قرن بیستم در مناطق روستایی آفریقا سفر کرد و در همین سفرها گروهی از سازها که پدر پیانوهای انگشتی امروزی محسوب می‌شوند، توجه او را جلب کردند.
او با الهام گرفتن از امبیرا، نسخه‌ای از آن را با توجه به فواصل موسیقی غربی و با نام ساز کالیمبا ساخت. تریسی نام کالیمبا که اسم یکی از سازهای سنتی آفریقایی بود را روی ساخته خود گذاشت؛ چراکه فکر می‌کرد غربی‌ها می‌توانند آن را راحت تلفظ کنند و به خاطر بسپارند.
هیو تریسی در حال ضبط نواهای آفریقا
امروزه به تمامی پیانوهای انگشتی که جز سازهای سنتی آفریقا نیستند، کالیمبا می‌گوییم. پیانوهای شستی سنتی آفریقایی همچنان با نامِ کلیِ Mbira شناخته می‌شوند.
تاریخچه کالیمبا در قرن معاصر و آشنایی جهان با این ساز
کالیمبای هیو تریسی در اوایل دهه ۶۰ میلادی در آمریکا به بازار عرضه شد و او بود که باعث شد ساز دوست‌داشتنی کالیمبا شناخته و مشهور شود و طرفداران زیادی پیدا کند. در سال‌های ۶۲ تا ۶۸ میلادی با تورهای اجرای کالیمبا که پسران تریسی، اندرو و پل انجام دادند، جهان با این ساز جادویی بیشتر آشنا شد.
در ۱۹۷۳ محبوبیت کالمیبا با آهنگ Kalimba Story از گروه Earth, Wind and Fire بسیار افزایش پیدا کرد. در سال‌های بعد هم موسیقی متن فیلم‌های مشهوری چون بیگانه و ادوارد دست قیچی نیز از آوای زیبای کالیمبا بهره بردند.
تاریخچه کالیمبا در یک نگاه
۳۰۰۰ سال قبل |
کالیمباهای تماماً چوبی در ساحل غربی آفریقا |
۱۳۰۰ سال قبل |
کالیمباهای تیغه فلزی در اطراف رود زامبزی |
۱۵۸۶ |
اولین مدرک ثبت‌شده از آشنایی اروپاییان با کالیمبا |
اوایل قرن بیستم
|
آشنایی هیو تریسی با پیانوهای انگشتی سنتی آفریقا |
اواسط قرن بیستم(دهه ۵۰ و ۶۰ میلادی) |
تولید و فروش اولین کالیمبا (کالیمبای هیو تریسی) |
دهه ۷۰ |
محبوبیت جهانی کالیمبا |
در طول دهه‌های اخیر، هنرمندان زیادی صدای جذاب و لذت‌بخش کالیمبا را کشف کرده‌اند و از آن برای نوازندگی در سبک‌های مختلف موسیقی در سراسر دنیا بهره می‌‌برند. شما نیز میتوانید کالیمبای خود را از وب‌سایت روشینا موزیک با قیمت‌های مناسب و تنوع بالا تهیه کنید. برای خرید کالیمبا میتوانید به صفحه محصولات کالیمبا بروید و از ارسال رایگان و مشاوره پیش از خرید
نیز استفاده کنید.